Dopalacze
Dopalacze według polskiego prawa to środki zastępcze, czyli „produkty zawierające co najmniej jedną nową substancję psychoaktywną lub inną substancję o podobnym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy, który może być użyty zamiast środka odurzającego albo substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancja psychotropowa, których wytwarzanie i wprowadzenie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych; do środków zastępczych nie stosuje się przepisów o ogólnym bezpieczeństwie produktów”. Dopalacze zyskały nową nazwę oraz definicję – nowa substancja psychoaktywna (NSP). Rozumie się przez nią substancję pochodzenia syntetycznego lub naturalnego w każdym stanie fizycznym o działaniu na ośrodkowy układ nerwowy.
Jednym słowem dopalacze to potoczna nazwa substancji psychoaktywnych, które nie znajdują się na liście środków kontrolowanych przez ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii. W składzie dopalaczy możemy znaleźć dosłownie wszystko. Często w dopalaczach znajduje się kilka różnych substancji psychoaktywnych. To tylko potęguje ich szkodliwe działanie. Jeśli po zażyciu dopalaczy pacjent trafi do szpitala, jest na z góry przegranej pozycji. Dopóki lekarze nie dowiedzą się jakiego typu substancje zażył, ciężko będzie zawalczyć o jego zdrowie i życie.
Dopalacze (ang. designer drugs) mogą być zarówno produktem syntetycznym, jak i stanowić wyciąg z roślin, jednak często te substancje są ze sobą wymieszane. Sprzedawane są w postaci kadzidełek, suszu, skrętów, fajek, tabletek (tzw. party pills), proszków w torebkach, znaczków do lizania czy mieszanek aromatycznych.
Podstawowym składnikiem dopalaczy jest BZN (benzylopiperazyna), która działa jak amfetamina. BZN powoduje przyśpieszenie tętna, odwodnienie organizmu i prowadzi do uzależnienia. BZN łączona jest z TFMPP. Dopalacze zawierają w swoim składzie również takie substancje jak mefedron, kannabinoidy, katynony (które udają amfetaminę) oraz syntetyczne opioidy. Wśród wyciągów roślinnych możemy spotkać: susz roślinny, liście drzewa mitragyna speciosa (stymulują ośrodkowy układ nerwowy), kratom, szałwia wieszcza (wywołuje halucynacje) oraz muchomor czerwony lub plamisty (fly agaric). Najbardziej popularną formą dopalaczy w Polsce są środki typu „spice” w postaci suszu i mieszanek roślinnych.
Dopalacze wywołują u spożywającej je osoby efekt narkotyczny zbliżony do zdelegalizowanych substancji – producenci starają się jak najwierniej oddać działanie narkotyków. Skład chemiczny dopalaczy ulega ciągłej zmianie w celu ominięcia zakazów antynarkotykowych. Wraz z wejściem ustawy zabraniającej obrotu konkretną substancją psychoaktywną producenci zamieniają ją na jej analog, czyli substancję, która ma bardzo podobne działanie, a jeszcze nie została zakazana. Wyróżnia się trzy grupy dopalaczy:
susze i kadzidełka (tzw. „spice”) pochodzenia najczęściej roślinnego, których działanie jest zbliżone do marihuany lub opium, a zażywa się je za pomocą spalania w fajkach lub skrętach; w ich składzie może znajdować się także kofeina, wanilina, THC, eugenol;tzw. „party pills”, czyli tabletki lub proszek pochodzenia głównie syntetycznego, będące mieszanką halucynogenów, stymulantów, opioidów, empatogenów lub dysocjantów; ich działanie ma być pobudzające i poprawiające nastrój, a także wspomagające przy braku energii;
środki syntetyczne w formie m.in. małych pigułek lub znaczków do lizania, w składzie których jest tylko jedna substancja.
Dopalacze do niedawna były legalnie dostępne jako produkty kolekcjonerskie, nie do spożycia. Ze względu na ominięcie przepisów substancje psychoaktywne stały się dostępne dla ludzi, mimo iż ich szkodliwość nie została nawet przebadana. Obecnie obrót dopalaczami stał się zabroniony, dzięki czemu ich dostępność została utrudniona. Warto pamiętać, że niewinnie wyglądające tabletki mogą prowadzić do utraty zdrowia, a nawet życia.
Skutki używania dopalaczy nie są jeszcze do końca zbadane. Skład dopalaczy wielokrotnie ulegał zmianie, dlatego nie wiadomo do końca, jakie są następstwa ich stosowania. Jedno jest pewne – skutki dopalaczy są poważne. Dopalacze mogą wywołać w zależności od wrażliwości organizmu:
nudności, bóle głowy, zawroty głowy, stany lękowe, bezsenność, drgawki, problemy z oddychaniem, znużenie, urojenia, ataki szału, wysoką gorączkę, nadmierne pocenie się, śpiączkę, wymioty, biegunkę, brązowienie na skórze i inne.
Uzależnić można się zarówno od substancji zażywanej, jak i od stanu emocjonalnego uzyskiwanego za pomocą używki – jednym słowem uzależnić można się od wszystkiego. Reklamy, propaganda i znajomi – często właśnie dzięki nim młody człowiek sięga po używki. Kiedy reklama mówi, że po zażyciu danego produktu pamięć się wzmocni, to młody człowiek nie będzie potrafił skupić się bez danego produktu. Działa tu tzw. efekt placebo.
Dostępne prawie w każdym sklepie i niebudzące najmniejszych podejrzeń napoje energetyczne, również zawierają niewielkie dawki substancji uzależniających. Te substancje to guarana i tauryna. Guarana to znany brazylijski afrodyzjak, który pobudza. Bezsenność, zaburzenia lękowe i depresja – to stany, do których może doprowadzić zażywanie guarany. Natomiast tauryna poprawia metabolizm na krótki czas oraz daje przypływ energii. Niestety, po pewnym czasie prowadzi do wyczerpania psychicznego i fizycznego oraz do depresji.
Znane są przypadki osób, u których po odstawieniu napojów energetycznych, zaobserwowano typowe objawy abstynencji, jak w alkoholizmie, np.: drgawki, delirium, inne dolegliwości związane z odstawieniem używki.
Dopalacze często są bardziej niebezpieczne od narkotyków. O ile lekarze są w stanie przewidzieć co stanie się z człowiekiem, który zażywa amfetaminę, kokainę czy nawet pali marihuanę, o tyle w przypadku dopalaczy reakcja na substancje aktywne jest nie do przewidzenia.
Substancje psychoaktywne na każdego działają inaczej. Zażywanie dopalaczy może spowodować tzw. „gateway effect”, czyli sięganie po coraz bardziej uzależniające substancje.
Gdzie szukać pomocy?
Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Kosakowie
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii www.narkomania.gov.pl/portal
Bezpłatna infolinia Państwowej Inspekcji Sanitarnej 800 060 800