Z danych z 2018 roku Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wynika, że w Polsce alkoholu nadużywa blisko 12% dorosłych Polaków (ponad 2,5 mln) – nadużywa tzn. pije go w sposób powodujący szkody dla zdrowia. W rodzinach z problemem alkoholowym żyje 3-4 mln osób, w tym 1,5-2 mln dzieci. U ponad 3 mln osób można rozpoznać zaburzenia związane z używaniem alkoholu. Z kolei 700-900 tys. osób w naszym kraju jest uzależnionych od alkoholu.
Alkoholizm – czyli uzależnienie od alkoholu dużo się o nim słyszy, ale czy wiemy co to za choroba?
Zacznijmy może od początku…
Czym jest alkohol i jak wpływa na organizm?
Pierwsze przekazy o warzeniu i spożywaniu alkoholu pochodzą z ok. 4000 r. p.n.e., z terenów Mezopotamii. Piwo spożywali starożytni Egipcjanie, którzy przejęli technologię jego warzenia z Babilonii. Z kolei Grecy dokonał pierwszej destylacji alkoholu. Wino powędrowało z Grecji do Rzymu, a z Rzymu zostało zaszczepione już na dalsze terytoria lądu europejskiego.
Alkohol etylowy (etanol), bo to z niego powstaje spożywany
przez nas alkohol, to związek organiczny z grupy alkoholi o wzorze C2H5OH, jest
cieczą lżejszą od wody, przeźroczystą, o charakterystycznej woni i piekącym
smaku. W normalnych warunkach występuje w organizmie człowieka jako alkohol
fizjologiczny, w stężeniu nie przekraczającym 0,15 promila. Etanol
spożywczy jest otrzymywany w wyniku fermentacji naturalnych produktów, na
przykład pszenicy, żyta czy kukurydzy.
Wchłanianie alkoholu rozpoczyna się natychmiast po wprowadzeniu go do
organizmu, w jamie ustnej. Już w ciągu 5-10 minut po spożyciu można go wykryć
we krwi. Szybkość wchłaniania zależy od wielu czynników, ale zazwyczaj w ciągu
15 minut nasz organizm wchłania 50% spożytego alkoholu. Do maksymalnego
stężenia alkoholu we krwi dochodzi po upływie około 1-1,5 godziny. Proces
metabolizowania alkoholu ( czyli rozkładania i usuwania z organizmu) przebiega
wolniej niż proces jego wchłaniania. Śmiertelna dawka alkoholu u dorosłych to
5–8 g na 1 kg masy ciała, u dzieci 3 g/kg.
Alkohol osłabia serce, obniża odporność, prowadzi do zaników pamięci i bezwiednego drżenia mięśni. Nadmierne spożywanie alkoholu prowadzi do nieodwracalnych zmian w organizmie. Sztandarowymi przykładami chorób związanych z piciem są: marskość wątroby oraz choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy.
Wiec wiemy już co to jest alkohol, a co to jest uzależnienie i jak do niego dochodzi?
Zgodnie z definicją Komitetu Ekspertów WHO z 1969 roku: uzależnienie (drug dependence) jest to stan psychiczny (niepohamowana potrzeba przyjmowania alkoholu, pragnienie jego zażycia „za wszelką cenę” staje się głównym celem życia), a niekiedy także fizycznym (organizm przyzwyczaja się do alkoholu i uzależnia od niego), wynikającym z interakcji pomiędzy organizmem, a środkiem uzależniającym, charakteryzujący się zmianą zachowania oraz innymi reakcjami, do których należy konieczność zażywania tego środka, w sposób ciągły lub okresowy, w celu doznania jego wpływu na psychikę, a niekiedy także po to, aby uniknąć przykrych objawów wynikających z jego braku.
Pojęcie alcoholismus chronicum w roku 1849 wprowadził Magnus Huss
i od tego czasu było podejmowanych wiele prób zdefiniowania tego zaburzenia. Termin
„uzależnienie” używany jest wieloznacznie, a mechanizm jego powstawania nie
jest do końca
wyjaśniony. Na pewno nie ma znaczenia rodzaj spożywanego trunku – człowiek nie
uzależnia się od konkretnego piwa, wina, wódki, whisky czy koniaku, ale od
zawartego w tych napojach alkoholu.
Za kryteria umożliwiające określenie uzależnienia uznaje się najczęściej
zachowania, które stają się nawykowe (są częste, powtarzalne, regularne i
standardowe).
Regularne spożywanie napojów alkoholowych, nawet w małych
dawkach, prowadzi do silnego uzależnienia, które w
przypadku odstawienia alkoholu wywołuje szereg różnych dolegliwości.
W 1960, prekursor badań nad alkoholizmem, amerykański lekarz czeskiego pochodzenia Elvin Morton Jellinek opublikował pracę pt. Koncepcja alkoholizmu jako choroby. Wykazał on, że istnieje schemat powstawania i narastania uzależnienia, który podzielił na cztery etapy:
- Pierwszy – to picie towarzyskie. Człowiek odkrywa, że picie alkoholu nie tylko daje przyjemne doznania, ale także łagodzi przykre stany, takie jak lęk i pomaga uciec od rzeczywistości. Podczas tego etapu wzrasta tolerancja na alkohol.
- Drugi – to tzw. faza ostrzegawcza. Jej początek
sygnalizują: niespotykane dotąd zachowania, poczucie winy, rozwój
tolerancji alkoholowej oraz pojawienie się luk pamięciowych (palimpsestów). Na
tym etapie osoba uzależniona jest jeszcze w stanie ukryć
przed otoczeniem swoje problemy alkoholowe. - Trzeci- to faza utraty kontroli nad piciem. Już pierwszy kieliszek powoduje chęć sięgnięcia po kolejny. W tej fazie alkoholicy podejmują liczne próby okresowej abstynencji, zmiany modelu picia, okoliczności spożywania alkoholu, a nawet zmiany otoczenia. Nieudane próby kontroli nad piciem stanowią początek wchodzenia w alkoholizm. Na tym etapie następuje zwykle zerwanie więzi towarzyskich i rodzinnych. Codzienne picie staje się oczywistością i nawykiem.
- Czwarty – to picie przewlekłe, które zaczyna się wraz z wystąpieniem wielodniowych ciągów. Na tym etapie tolerancja alkoholu gwałtownie spada. Alkoholik upija się natychmiast.. Pojawiają się coraz głębsze zmiany w organizmie. Lęki, drżenia i tym podobne przypadłości powodują, że nawet będąc trzeźwym alkoholik nie jest w stanie wykonywać prostych czynności.
Uznając życie obywateli w trzeźwości za niezbędny warunek moralnego i materialnego dobra Narodu, Sejm PRL przyjął dnia 28 października 1982 ustawę o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2019 r. poz. 2277), która zezwala sądowi zobowiązać chorego do leczenia.
Alkoholizm powoduje problemy rodzinne oraz trudności w środowisku zawodowym. Jest zjawiskiem o wieloczynnikowych uwarunkowaniach, co sprawia, że zarówno profilaktyka, jak i jego leczenie stanowią prawdziwe wyzwanie dla cywilizacji, a sam alkohol jest najbardziej rozpowszechnioną substancją psychoaktywną. Alkohol jest też zakorzeniony w kulturze i obyczajowości wielu krajów, co sprawia, że istnieje niestety przyzwolenie społeczne na jego nadużywanie.
B. Woronowicz, Bez tajemnic o uzależnieniach i ich leczeniu, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2003
Bohdan Tadeusz Woronowicz, Alkoholizm jest chorobą, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 1998
https://zywienie.abczdrowie.pl/etanol
www.psychologia.edu.pl
https://pl.wikipedia.org/wiki/Alkoholizm
